اغلب والدین تمایل دارند کودکان خود را به روشی که برای جامعه، قابل قبول است، تربیت کنند. از این¬رو کودکان باید به گونه¬ای رفتار کنند که برای اجتماع و ما، قابل قبول باشد و البته این کار، بسیار دشوار است که قسمتی از این مشکل در ناسازگاری نیازها نهفته است. بزرگسالان نیاز دارند؛ پاکیزگی، نظم و ادب رعایت شود و کارهای روزمرّه به خوبی صورت پذیرد و کودکانشان باید این مسایل را بپذیرند، امّا چه تعداد از کودکان به میل و اراده¬ی خود حمّام می¬روند؟ لطف و متشکرم می¬گویند؟ دستان خود را مرتّب می¬شویند؟ هر شب مسواک می¬زنند؟ و ...
می¬دانیم که نسبت به موارد یاد شده از سوی کودکان با مقاومت رو به رو می¬شویم.
دقّت نظر نتیجه بخش به بعضی روش¬های مورد استفاده¬ی بزرگ¬ترها اصلاح رفتاری را آسان¬تر می¬سازد؛ همان شیوه¬هایی که بیشتر والدین به قصد تربیتی آن¬ها به کار می¬بندند، امّا چه بسا نتیجه¬ای خلاف انتظار می¬بینند:
1. اتهام زدن و سرزنش کردن:
باز که جای انگشت¬های کثیف تو را رویِ در و دیوار می¬بینم!!.
آخر چرا این کار را می¬کنی؟ مگر تو نمی¬توانی یک کار را درست انجام بدهی؟!.
چرا هیچ وقت حرف گوش نمی¬کنی؟.
2. بد و بی¬راه گفتن:
چه قدر این اتاق به هم ریخته است، تو خیلی شِلخته هستی.
بگذار خودم دوچرخه¬ات را درست کنم. راستی که تو دست و پا چلفتی هستی.
3. تهدید کردن:
اگر همین الان لباست را نپوشی، تو را با خودم به میهمانی نمی¬برم.
اگر باز هم به آن ظرف¬ها دست بزنی، یک سیلی می¬زنم توی گوشت.
4. فرمان¬ها:
باید همین حالا اتاقت را تمیز کنی، زود باش!.
5 . وعظ و خطابه:
آیا فکر می¬کنی کار خوبی کردی که کتاب¬ها را از دستِ من قاپیدی؟!.
تو هنوز متوجه نشدی که رفتار خوب چه قدر اهمیّت دارد؟!.
آنچه باید بفهمی این است که اگر ما از دیگران می¬خواهیم که نسبت به ما مؤدّب باشند، آن وقت خودمان هم باید ادب را رعایت کنیم.
آیا تو خودت دوست داری کسی چیزی را از دستت بقاپد؟! و....
6 . اخطار:
بپا! خودت را می¬سوزانی.
مواظب باش، زیر ماشین می¬روی.
از آن¬جا بالا نرو! مگر می¬خواهی بیفتی؟!.
7. عبارات مظلوم نمایانه:
شما بچّه¬ها آخر من را مریض می¬کنید، با این کارهایتان معلوم نیست چه بلایی سرِ من می¬آورید؟!.
8 . مقایسه کردن:
چرا سعی نمی¬کنی کمی شبیه برادرت بشوی؟ او همیشه کارهایش را به موقع انجام می¬دهد.
9. ریشخند کردن:
می¬دانستی که فردا امتحان داری، ولی تمام کتاب¬هایت را در مدرسه جا گذاشتی. تو چه قدر باهوشی!.
10. پیش¬گویی کردن:
اگر بخواهی همین جور خودخواه بمانی، هیچ کس با تو بازی نمی¬کند و دوستی هم برایت باقی نمی¬ماند.
هیچ یک از روش¬های فوق پذیرفته شده نیست؛ چرا که باعث ایجاد احساسات و رفتارهای منفی در کودک می¬شود. از آن جمله است: لجبازی کردن، ترسیدن، تحقیر شدن، تنفّر نسبت به والدین و دیگران، غمگین شده، احساس گناه و ناامید شدن و ...
حال اگر این روش¬ها درست نیست، آیا راه¬هایی وجود دارد که کودکان را بدون بی¬حُرمتی به قدر و اعتبارشان و بدون برخورداری از احساسات بد، به همیاری وادار کنیم؟ روش¬هایی که نه تنها برای والدین ساده¬تر باشد، بلکه کمترین ضایعه¬ نیز وارد نسازد.
روش¬های جایگزین
به کارگیری پنج مهارت زیر به جای روش¬های بالا برای ایجاد همیاری در کودکان توصیه می¬شود:
1. آنچه را که می¬بینید توصیف کنید.
مثلاً؛ به جای این¬که بگویید: چند بار بگویم چراغ حمام را پس از بیرون آمدن، خاموش کن، فقط بگویید: فرزندم! چراغ حمام روشن است.
2. اطلاعات را در اختیار کودکانتان قرار دهید.
مثلاً؛ به جای این¬که بگویید: چه کسی شیر را خورده و بطری آن را همین¬جا انداخته؟، بگویید: بچّه¬ها اگر شیر را توی یخچال نگذارید، تُرش می¬شود.
همچنین نگویید: بچه¬ها شما هیچ وقت در کار منزل به من کمک نمی¬کنید، بلکه بگویید: خیلی خوب می¬شود اگر در کارهای منزل مثل مرتب کردن آشپزخانه، به من کمک کنید.
3. منظورتان را با یک کلمه بیان کنید؛ چرا که اثر یک کلمه می¬تواند بیشتر از یک عبارت طولانی باشد.
مثلاً: نگویید: من از شما می¬خواهم که لباس¬هایتان را عوض کنید. آن وقت شما هِی این طرف و آن طرف می¬پرید. شما خودتان قول دادید که قبل از تماشا کردن تلویزیون لباس¬های مدرسه را با لباس منزل عوض کنید، بلکه بگویید: بچّه¬ها! لباس منزل!!.
4. درباره احساسات خودتان صحبت کنید و نسبت به منش یا شخصیت کودک، تعبیر و تفسیر به عمل نیاورید.
مثلاً؛ نگویید: من نمی¬دانم که تو چه مرضی داری که همیشه درِ توری را باز می¬گذاری، بلکه بگویید: وقتی در توری را باز می¬گذارید، ناراحت می¬شوم، چون دوست ندارم مگس روی غذا بنشیند.
همچنین نگویید: آستین مرا ول کن، آخر، چه مرگته!، بلکه بگویید: دوست ندارم کسی آستین مرا بکشد.
5 . یادداشت بنویسد، چرا که بعضی اوقات، گفتار به اندازه¬ی نوشتار مؤثّر نیست.
مثلاً؛ خانم کارمندی نوشته¬ی زیر را برای فرزندش روی تلویزیون بچسباند:
قبل از این¬که تلویزیون را روشن کنی، فکر کن آیا تکالیف مدرسه¬ات را انجام داده¬ای؟.
اینک شما نیز با ما هم نظر خواهید بود که: پنج مهارت یاد شده بدون آن که نتیجه¬ی سویی روی احساس کودکان داشته باشد، آن¬ها را به همیاری وا می¬دارد.