درمانهای مبتنی بر ابزار در اختلالات روانپزشکی و روان شناختی

1.       دستگاه TDCS (تحریک الکتریکی مغز توسط جریان مستقیم):

·         تعریف: زمانیکه جریان الکتریکی از طریق الکترود مربوط به TDCS در روی پوست سر محکم شده ودستگاه روشن باشد،این جریان الکتریکی ضعیف که بین /5 تا 2 میلی آمپر شدت جریان دارد واز پوست و مو واستخوان جمجمه ومننژها ومایع مغزی نخاعی عبور می کند تا به سطح قشر مغز می رسد ، در ناحیه قشر مغز ودر خارج سلول موجب تغییر ولتاژ می شود که این تغییر ولتاژباعث تغییر در پتانسیل مامبران سلول می شود که این تغییر در نتیجه ورود وخروج یون های کلسیم ویا سدیم به داخل سلول انجام میشود که در صورت تحریک با قطب آند منجر به دپولاریزاسیون وافزایش فعالیت نورونی می شود وبا قطب کاتد منجر به هیپرپلاریزاسیون وکاهش فعالیت نورونی میشود. پژوهش ها نشان می دهد الکترود آند منجر به افزایش و الکترود کاتد منجر به کاهش فعالیت نواحی سطحی قشر مخ می گردد. بر این اساس می توان گفت در به کار گیری tDCS در واقع یک ناحیه در قشر مخ تحریک و یک ناحیه مهار می گردد.

·         کاربرد: از TDCS  می توان برای درمان اختلالات تکلمی، اختلالات حسی، چگونگی تصمیم گیری، افزایش قدرت حافظه و بهبود فعالیت های ذهنی از جمله بهبود یادگیری ریاضی و زبان و حتی بهبود اجتماعی، دردهای هیجانی، کاهش دردهای مزمن، درمان وکاهش درد درفیبرومیالژی، بازتوانی قدرت حرکتی به دنبال سکته مغزی، بیماری افسردگی (tDCS درافسردگی به کار رفته است و نتایج مطالعات حاکی از اثر معنا دار ضّد افسردگی پس از قطبی سازی آندی در ناحیه قشر پیش پیشانی پشتی – جانبی DLPFC است)، آفازی، ولع مصرف (مواد، الکل، سیگار و غذا)، پارکینسون، وزوزگوش و آلزایمر، درد ناشی از صدمات تروماتیک نخاع، اختلال وسواس-جبر، بی اشتهایی عصبی، میگرن کاربرد دارد.

2.       دستگاه EMDR (حساسیت زدایی و بازپردازش از طریق حرکت چشم):

·         تعریف: شیوه درمانی ای ام دی آر (eye movement desensization reprosessing) عمدتا برای اختلال استرس پس از سانحه مدون شده است و اغلب تحقیقات اثر مندی آنرا تایید کرده است.این روش درمانی در سال 1979 میلادی توسط شاپیرو (FRANCINE SHAPIRO) روانشناس امریکایی به جامعه علمی ارائه شد. در واقع برای درمان نشانه های مزاحم مانند اضطراب ،احساس گناه ، عصبانیت ،افسردگی ،ترس و اختلالات خواب که نتیجه تجارب آسیب زا هستند استفاده می شود.

·         حرکات چشمی: از وقتی که این روش ،روش حرکات چشم نام گرفت چیزهای زیادی درباره اش به دست آمده است اثرات سودمند این روش بواسطه تحریک متناوب نیمکره های چپ و راست مغز بدست می آید وحرکات چشم با ایجاد تغییرات دو طرفه در ضرب آهنگ نیمکره باعث این حرکات می شود .حساسیت زدایی: به از بین بردن پریشانی هیجانی مربوط یا خاطرات آسیب زا اشاره دارد. باز پرداش : به جایگزینی باورهای ناسالم و منفی مربوط به خاطرات آسیب زا یا باورهاهای سالم و مثبت تر اشاره دارد.

·         انواع: دیداری، شنیداری، لمسی.

نویسنده: زهرا خیّر، دانشجوی دکتری تخصصی روان شناسی دانشگاه اصفهان.